Hoop

Hoop houden? Wie nu nog hoop houdt, is die niet vreselijk naïef? Ziet die wel onder ogen hoe zorgelijk het met de wereld gesteld is? Ja, misschien komt het nog goed met zorgen als: vind ik een woning, een baan, een liefde? Blijf ik gezond?

Maar neem de klimaatcrisis. Schrijver Tommy Wieringa noemt het een klimaatcatastrofe die ons heeft opgezadeld met een vorm van toekomstloosheid die niet eerder is voorgekomen. Veel mensen durven niet meer verder te kijken dan hun eigen generatie of hoogstens één generatie verder. Veel mensen hebben nauwelijks hoop op betere tijden.

Optimisme

Wieringa zoekt het niet meer in de hoop maar in optimisme. Dat betekent voor hem: iets goeds doen zonder dat je verwacht dat er iets verandert, zonder dat je verlangt naar een betere wereld of toekomst. Hij raapt elke dag vuilnis op en hij plant bomen samen met anderen. Hij doet iets, maar zonder hoop. Hij doet dat met een mentaliteit die alleen door zichzelf overeind gehouden wordt, door zijn ‘wil’ en ‘animo’. Als ik die ‘animo’ begrijp als ‘zin’, dan staat zijn houding dicht bij wat iemand zei over de hoop – geïnspireerd door Vaclav Havel: hoop is ‘de zekerheid dat iets zinvol is ongeacht de afloop, het resultaat’.

Kleine goedheid

Iets doen wat zinvol is, zonder dat je zeker weet wat het resultaat zal zijn en hoe het afloopt. Bijvoorbeeld niet weglopen als mensen pijn of verdriet hebben, als ze verlies lijden of onrechtvaardig behandeld worden. De pijn niet wegwuiven, maar die zien en horen; bij iemand zitten, iemand steunen, voor iemand opkomen. De pijn horen en zien van andere levende wezens en voor hen opkomen. Bomen planten bijvoorbeeld.

Zulke daden van ‘kleine goedheid’ hebben waarde en zin. Alleen al omdat je je ogen niet sluit voor wat er mis is en voor de pijn van anderen – dat betekent dat je ergens om geeft. Dat je verlangt naar een betere wereld.

Grote gevolgen

Je weet ook nooit precies wat de gevolgen zijn van die kleine daden. Misschien blijken het toch kiemen van verandering, hebben ze een grotere uitwerking. Al reken je daar niet op, al zie je dat niet altijd en doe je het niet met het oog op dat grotere resultaat.

Het valt me op dat Tommy Wieringa het heeft over een mentaliteit die alleen door zichzelf overeind gehouden wordt. Maar hij plant die bomen niet alleen – dat doet hij met veel anderen samen. Kan dat ook helpen om hoop te houden? Dat je er niet alleen voor staat?

Een groot misschien

Theoloog John Caputo schreef een boek met de titel Hopeloos hoopvol. Hij gelooft niet in een religie die er zeker van is dat het goed zal aflopen met de wereld, dat er een ‘almacht’ is die daarvoor zal zorgen. Maar hij gelooft ook niet dat de wereld gedoemd is om ten onder te gaan. Hoop betekent voor hem dat dingen niet stabiel zijn, dat er een groot ‘misschien’ boven de wereld hangt. Hoop is ja zeggen tegen een toekomst zonder garanties. Hoop fluistert ons onmogelijke dingen in ons oor…