Over hoop en vertrouwen

Foto: MabelAmber via Pixabay

In een gespreksmiddag over ‘Hoop in onzekere tijden’ legde ik de deelnemers het volgende citaat van wijlen Jonathan Sacks, voormalig opperrabijn van Groot-Brittanië, voor:

Wie hoopt doet zijn best. Wie gedesillusioneerd is, aanvaardt (. . . )
Een moraliteit van de hoop leeft vanuit het geloof dat wij de wereld beter kunnen maken
en het is moeilijk in te zien waar hoop anders vandaan moet komen dan van een of ander theologisch geloof, of het zou optimisme moeten zijn. Optimisme is niet hetzelfde als hoop. Optimisme is het geloof dat de wereld bezig is beter te worden; hoop is het geloof dat wij, met elkaar, de wereld beter kunnen maken.
(. . . .) Er is geen moed voor nodig om optimist te zijn, maar om te hopen is veel moed nodig.
Jonathan Sacks, Een gebroken wereld heel maken, (Skandalon, 2016). p. 197.

Hopen is aan de slag gaan

Hoop is actief en er is moed voor nodig. Het verschilt daarin van pessimisme en desillusie. Het is ook iets anders dan optimisme. Sacks kenschets optimisme hier als een soort vooruitgangsgeloof. Hopen is aan de slag gaan, in vertrouwen dat dat zin heeft. 

Hoop dat niet zomaar optimisme is, dat moet welhaast van een of ander theologisch geloof komen, stelt Sacks. Dat was in de gespreksgroep wel een zinnetje dat extra aandacht vroeg. Kan dat woordje ‘theologisch’ niet weg? Maar waar komt die hoop dán vandaan? Wat is de bron ervan? Die vragen bleven.

Toekomst onzeker

De toekomst is onzeker, dat geldt in ons eigen dagelijkse leven, maar het geldt ook in het grotere verband van de samenleving als geheel. Er is geen blauwdruk van die toekomst. We kunnen wél proberen samen op weg te gaan en onze verantwoordelijkheid nemen voor wat nú gedaan moet worden, wat nú anders moet.

Het ging in de gespreksgroep niet om het bedenken van een set van maatregelen waarmee we de grote problemen van deze tijd wel even zullen tackelen. Het ging vooral over de vraag wat hoop is en hoe je vertrouwen kunt houden dat het zin heeft je in te zetten voor een andere toekomst, die rekening houdt met de aarde met al haar bewoners: planten, dieren, mensen. Hoop, vertrouwen, wat betekenen die woorden voor jou? 

We wisselden gedachten daarover uit zonder tot een helder en eenduidig antwoord te komen. Dat hoefde ook niet. Het helpt al daarover samen bezig te zijn en de steun te voelen van elkaar, van de gemeenschap die je op dat moment samen bent. Klein en bijna toevallig, maar ook onderdeel van een grotere stroom in onze samenleving.

Elkaar nodig

Er kwam nog veel meer aan bod, maar laat ik er geen verslag van maken, en nu vooral voor mijzelf spreken. Alles bij elkaar denk ik dat er wel een rode draad naar voren kwam in ons gesprek. Dat is dat we elkaar nodig hebben om te blijven hopen en te blijven vertrouwen dat een goede toekomst voor de wereld mogelijk is. Een gemeenschap waarin je samen in alle openheid met elkaar in gesprek kunt zijn en waar je elkaar kunt steunen en stimuleren, kan helpen.

Maar er is meer. Dat is het gevoel van verbondenheid met het grotere geheel, zelfs met het hele bestaan. Dat is voor mij als een innerlijke drijfveer die oproept tot handelen, maar ook helpt de moed niet te verliezen. Noem het loyaliteit over en weer, noem het liefde naar andere mensen toe, naar ander leven, naar de aarde, naar wat na ons komt. Het is een innerlijke kracht die we kennelijk ‘mee hebben gekregen’, als een geschenk.

Jan van Belle,
proponent bij de Remonstranten, interim-predikant in Leeuwarden